Zelf een kruisschakelaar aansluiten in een kruisschakeling

Een kruisschakeling is een geavanceerde schakeling als je hem vergelijkt met sommige andere schakelingen. Daar staat tegenover dat een kruisschakeling wel fraaie mogelijkheden biedt. Je gebruikt een kruisschakeling als je een lamp vanuit drie of meer plekken wilt bedienen. Erg handig op bijvoorbeeld de overloop of in een lange gang. In deze blog leggen we je alles uit over de term kruisschakeling en uiteraard hoe je zelf een kruisschakeling kunt aansluiten.

Deze blog gaat over het aansluiten van de kruisschakelaar van Schneider Electric. De handleiding kan worden gebruikt voor de volgende producten.

Merten kruisschakelaar sokkel – MTN3117-0000

Merten kruisschakelaar sokkel met oriëntatieverlichting – MTN3137-0000

Contura opbouw kruisschakelaar – 381704

Odace kruisschakelaars – Meerdere producten

Mureva Styl kruisschakelaars – Meerdere producten

Een kruisschakeling is een veelgehoorde term als het aankomt op lichtschakelingen. En dat geldt ook voor de hotelschakeling. Er bestaat nog al wat verwarring over deze woorden. Wat wordt er precies mee bedoeld?

Het juiste antwoord is dat deze twee schakelingen vaak met elkaar worden verward. Vaak wordt er gezocht naar een hotelschakeling, terwijl een kruisschakeling het type schakeling is dat bedoeld wordt. Het kan zijn dat dit ook voor jou geldt. Daarom leggen we je graag de verschillen uit.

Een kruisschakeling wordt gebruikt om een lamp vanuit drie of meer verschillende plaatsen in en uit te schakelen. Zoals in de intro van het artikel beschreven is, kan het gaan om een overloop, begane grond en op zolder. Is dit het type schakeling waar je naar op zoek bent? Dan ben je eigenlijk op zoek naar een kruisschakeling. Daarvoor ben je in dit artikel helemaal op de juiste plek.

Dit is een schakeling waarbij twee lampen bediend kunnen worden vanuit drie plaatsen. Deze lampen kunnen dan echter nooit tegelijk branden. Je ziet deze schakeling vaak terugkomen in hotelkamers. Daarom wordt het ook een hotelschakeling genoemd.

Een hotelschakeling is dus een compleet ander type schakeling en is zeker niet hetzelfde als een kruisschakeling. Een hotelschakeling wordt bijna nooit in particuliere woningen toegepast. Daarom hebben we geen blog geschreven over het aanleggen van een hotelschakeling. Wij gaan ervan uit dat je op zoek bent naar het aanleggen van een kruisschakeling. Daarom leggen we in deze blog uit hoe je een kruisschakeling kunt maken.

Ook het woord hotelschakelaar kom je wel eens tegen. Dat is in feite iets wat niet bestaat. Een échte hotelschakeling wordt gemaakt met behulp van drie wisselschakelaars. Met een hotelschakelaar wordt dus ook vaak een kruisschakelaar bedoeld.

Weet je niet zeker of je nu bij het juiste type schakeling zit voor jouw situatie? Bekijk de mogelijkheden hieronder voor een snelle uitleg. En klik door om naar het juiste stappenplan te gaan.

Ik wil een lamp vanuit één plaats bedienen > Enkelpolige schakeling (stappenplan voor aansluiten)

Ik wil een lamp vanuit twee plaatsen bedienen > Wisselschakeling (stappenplan voor aansluiten)

Ik wil een lamp vanuit drie of meer plaatsen bedienen > Kruisschakeling 

Ik wil twee lampen bedienen (die niet gelijktijdig aanstaan) vanuit drie plaatsen > Hotelschakeling

Overigens hebben we op een andere pagina echt alle lichtschakelingen uitgelegd. Bekijk alle schakelingen om een nog duidelijker beeld te krijgen van de mogelijke schakelingen voor jouw situatie.

Een kruisschakeling dankt zijn naam aan het feit dat het de enige schakeling is je een kruisschakelaar kunt toepassen. Op de kruisschakelaar zit namelijk geen aansluiting voor een fasedraad. Wel beschikt de kruisschakelaar over vier aansluitpunten voor schakeldraden. Deze zijn kruislings met elkaar verbonden, vandaar ook de naam. De kruisschakelaar gedraagt zich als een omschakelaar.

De fasedraad wordt bij een kruisschakeling aangesloten op een wisselschakelaar. In principe beschikt elke kruisschakeling over een kruisschakelaar en twee wisselschakelaars. Deze twee wisselschakelaars zitten aan beide uiteinden van de schakeling. De kruisschakelaar bevindt zich in het midden. Net als bij een wisselschakelaar wordt de kruisschakelaar ook afgedekt met een enkele wip. Je bedient er immers maar één lichtbron mee.

De meest simpele kruisschakeling beschikt dus over drie bedieningspunten. Maar het is ook mogelijk om nog meer schakelaars toe te voegen. In principe kan er een onbeperkt aantal kruisschakelaars tussen de twee wisselschakelaars worden geïnstalleerd. Met een kruisschakelaar kan je dus een oneindig lange kruisschakeling maken.

Je gebruikt een kruisschakeling als je een lamp vanaf drie of meer plaatsen wilt bedienen. De speciale schakelaar die je hiervoor nodig hebt, is logischerwijs een kruisschakelaar. Die wordt soms ook wel een trappenhuisschakelaar genoemd. En dat is natuurlijk niet zonder reden.

De kruisschakeling wordt namelijk vaak toegepast in trappenhuizen. Het is handig om op verschillende verdiepingen een bedieningspunt te hebben voor verlichting. Met een kruisschakeling kan je op drie verdiepingen een lamp bedienen die op de middelste verdieping brandt. Je hoeft dan niet onnodig de trap op of af om het licht te bedienen.

Een kruisschakeling kan ook worden gebruikt met alle schakelaars op één verdieping. Denk bijvoorbeeld aan een lange hal of een grote ruimte, zoals een vergaderzaal. Als het (relatief) ver lopen is om het licht te bedienen, kan je met een kruisschakeling een bedieningspunt maken op meer dan drie plekken. Erg handig!

Een andere slimme toepassing van de kruisschakelaar is in de slaapkamer. Je denkt er misschien niet meteen aan, maar het kan heel handig zijn om daar drie bedieningspunten te hebben. Zo kun je één schakelaar bij de deur monteren, en twee naast het bed.

Het maakt eigenlijk niet uit welk type lichtschakeling je toepast. Doorgaans worden er slechts twee kleuren draad gebruikt. En zo ook voor een kruisschakeling. Daarvoor heb je een bruine draad en een zwarte draad nodig.

De bruine draad is de fasedraad. Deze wordt aangesloten op het stroomnet en zorgt voor de toevoer van stroom. Op de schakelaar wordt de fase altijd aangeduid met het icoon L. Nu weet je dat je altijd dat de bruine draad in de klem met een L moet steken.

Voor een kruisschakeling heb je ook een zwarte draad nodig. Je hebt zelfs erg veel zwarte draad nodig. Alle schakelaars worden namelijk met elkaar verbonden via zwarte bedrading. Dit is de schakeldraad. Deze gaat bij de schakelaar altijd in de openingen die een nummer hebben (1, 2, 3 of 4).  

Wil je precies weten hoe je de draden moet trekken? Bekijk dan het aansluitschema van de kruisschakeling hieronder.

Bekijk het aansluitschema van de kruisschakeling in een variant met drie schakelaars, oftewel drie bedieningspunten.

• Twee complete wisselschakelaars. Deze bestaat uit een sokkel, een enkele wip en een afdekraam.
• Een complete kruisschakelaar. Deze bestaat uit een sokkel, een enkele wip en een afdekraam.
• Op drie plaatsen een voorgemonteerde inbouwdoos
• Voldoende zwart en bruin schakeldraad
• Een spanningszoeker
• Een striptang
• Kleine stelschroeven
• Een waterpas

Naast het puzzelen met losse componenten kun je ook kiezen voor een handige set. Met deze set ben je snel klaar. In de set vind je de sokkel van de Merten kruisschakelaar, een bijpassend afdekraam en een enkele wip. Je kunt bij de sets bovendien kiezen uit verschillende stijlen en kleuren. Zo weet je zeker dat jouw kruisschakelaar qua stijl past bij de rest van het schakelmateriaal in huis. Door te kiezen voor een complete set van Merten krijg je direct 5% korting ten opzichte van de losse componenten. 

Het uitschakelen van de stroom is een cruciale eerste stap als je begint met het installeren van de kruisschakelaar. Dit is van groot belang voor je eigen veiligheid. Je schakelt de stroom uit door in de groepenkast de betreffende installatieautomaat (groep) uit te zetten.

Weet je niet zeker welke groep de juiste is? Dan kun je het beste de hoofdschakelaar uitzetten. Zorg ook dat iedereen in huis op de hoogte is van de werkzaamheden en dat ze weten dat ze geen stroom moeten inschakelen terwijl jij aan het werk bent.

Om een kruisschakeling te maken, moet je ook twee wisselschakelaars aansluiten. Het is handig om hiermee te beginnen. Wellicht zijn ze al aangesloten. Maar misschien ook niet. Voor het aansluiten van de wisselschakelaars verwijzen we je graag door naar de onderstaande blog.

Als je beide wisselschakelaars correct hebt aangesloten, dan komen er dat uit de inbouwdoos vier zwarte schakeldraden. Twee van de draden zijn afkomstig van wisselschakelaar A. De andere twee zijn afkomstig van wisselschakelaar B. Zorg dat je weet welke draden afkomstig zijn van welke schakelaar. Anders sluit je de schakelaars wellicht verkeerd aan op de kruisschakelaar.

Tip: Je kan de zwarte draden uit de wisselschakelaar A en B omwikkelen met twee kleuren tape. Steek de draden door de buizen en je weet exact welke draden van welke schakelaar afkomstig zijn.

Zorg dat je ruim genoeg draad hebt om mee te werken vanuit de inbouwdoos. Strip alle vier de zwarte draden op 10mm. Op de achterzijde van de kruisschakelaar sokkel vind je hiervoor een indicator. Heb je te veel gestript? Meet dan opnieuw een centimeter af en strip de draden op de juiste manier.

Neem de draden van wisselschakelaar A steek deze beide onderin de kruisschakelaar. De openingen zijn genummerd met 1 en 3. Het maakt niet uit welke van de twee draden je in welke opening van de kruisschakelaar steekt. De draden klemmen vanzelf vast als je ze erin steekt.

Beide draden die van wisselschakelaar B komen, steek je bovenin de kruisschakelaar. Deze openingen zijn genummerd met met 2 en 4. Uiteraard klemmen ook deze draden vanzelf vast. De achterzijde van de kruisschakelaar ziet er nu zo uit.

Tip: Heb je de draden te ver gestript, of zitten ze op de verkeerde plek? Door de veerklemmen in te drukken, kan je de draden er weer uit trekken.

Eerder hebben we al benoemd dat je meerdere kruisschakelaars kunt monteren in een kruisschakeling. Deze monteer je op dezelfde wijze. De twee zwarte draden die van de eerste kruisschakelaar komen, klem je beiden aan de bovenzijde in. Voor de wisselschakelaar geldt dat je ze aan de onderzijde inklemt.

Plaats nu de schakelaar in de inbouwdoos. Met de boogvormige gleuven links en rechts kun je de kruisschakelaar eenvoudig stellen. Zo hang hij keurig horizontaal. Dek het geheel af met een enkele wip en een bijpassend afdekraam en klaar is Kees!

Vergeet niet om de stroom weer aan te zetten in de groepenkast, door de installatieautomaat of hoofdschakelaar weer in te schakelen. Doe dit alleen als alle schakelaars in de kruisschakeling correct zijn aangesloten.

Alsjeblieft, jouw kruisschakeling is klaar voor gebruik! Als het goed is, kun je de lamp nu vanaf drie plaatsen bedienen met een Schneider Electric kruisschakeling. We wensen je veel plezier!